PAPROCKI- HERBY RYCERSTWA POLSKIEGO wyd. 1584

PAPROCKI Bartosz

HERBY RYCERSTWA POLSKIEGO

Zebrane i wydane przez B. Paprockiego 

Kraków 1858, Wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego, Nakładem Wydawnictwa Biblioteki Polskiej, str. 964, CLXII, 13, (wizerunki herbów w tekście), format 22x26 cm.

Na rozkładanej tablicy reprodukcja karty tyt. pierwszego wydania z drzeworytowym portretem Stefana Batorego na odwrocie. Przedruk pierwszego polskiego herbarza (oryginalnie wydanego w 1584).

"Herby" Paprockiego poprzedzała "Panosza" i "Gniazdo cnoty" tegoż autora. "Obie książki nie mają dziś dla badaczy żadnego praktycznego znaczenia. Inaczej ma się rzecz z drukowanymi w r. 1584 w Krakowie 'Herbami rycerstwa polskiego', dziełem stanowiącym niejako nowe wydanie 'Gniazda cnoty' [...] w formie staranniejszej i pełniejszej. 'Herby' Paprockiego przedrukowane zostały w r. 1858 [...] w ramach wydawanej przez Turowskiego, 'Biblioteki polskiej'. Nowe to wydanie jest najczęściej używane. W przedstawieniu genezy poszczególnych herbów, w opisach początków rodów i rodzin szlacheckich Paprocki był całkowicie bezkrytyczny i naiwny [...]. Wartość ma jedynie tam, gdy mówi o współczesnych sobie [...]. Jeśli chodzi o rodziny najmożniejsze, mamy tu nawet coś w rodzaju kroniki anegdotycznej. Co do Litwy, gdzie 'przez dalekość a szerokość nie wszystkich znać mógł', ograniczył się tylko do krótkiego przeglądu [...] domów bojarskich [...]. Obok ustnych informacji czerpał i z dokumentów oraz napisów nagrobnych, z których wiele dziś nie istnieje [...]. Orientację umożliwia alfabetyczny spis nazwisk na końcu książki"

Dzieło przyczyniło się rozwoju polskiej literatury heraldycznej i przez długi czas służyło jako jej źródło. Korzystali z niej m.in. Zygmunt Gloger, Aleksander Brückner czy Karol Estreicher. Do dziś stanowi bogaty materiał źródłowy do historii kultury, obyczajowości, prawa i geografii Polski.

Historię szlachty polskiej autor opiera na kronikach: Kromera, Miechowity i Długosza, a w mniejszym stopniu na podobnych dziełach Kadłubka, Baszka, Wapowskiego, Bielskiego i Orzechowskiego, jak również na kronice Andrzeja z Żarnowa. Autor korzystał także z innych dzieł Jana Długosza. Cytował jego pierwsze dzieło heraldyczne o polskich herbach pt. Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae[2], a także Księgę uposażeń biskupstwa krakowskiego i Katalog biskupów.

Paprocki sięgał też do archiwów rodzinnych takich rodów jak: Odrowążowie, Pieniążkowie, Krępscy, Tęczyńscy, Korycińscy, Braniccy, Latoszyńscy, Prochniańscy, Zaporscy, Ossowscy, Zborowscy, Giebułtowscy, Olszewscy i Rzeszowscy. Wykorzystywał archiwa, księgi, katalogi i rejestry klasztorów w: Mogile, Brusach, Trzemesznie, Sandomierzu, Miechowie, Staniątkach, Zwierzyńcu, Szczyrzycu, Jędrzejowie, Tyńcu i Przeworsku. Przytaczał też epitafia z kościołów, m.in. w: Sandomierzu, Wilnie, Zborowie, Krakowie, Tarnowie, Wojniczu, Kraśniku, Sieciechowie, Jędrzejowie, Gnieźnie, Lublinie i Włocławku. Sięgał do akt Metryki Koronnej, Sądu Krakowskiego, ksiąg grodzkich i ziemskich krakowskich, brzeskich i sochaczewskich. Cytował też przekazy ustne (np. Marcina Białobrzeskiego) i dzieła poetów, takich jak: Klemens Janicki, Andrzej Trzecieski, Jan Kochanowski i Mikołaj Sęp-Szarzyński. Powoływał się również na Biblię i pisarzy antycznych.

(W. Dworzaczek "Genealogia", War. 1959, s. 109-110).

TWARDA OPRAWA PEŁNA SKÓRA WSPÓŁCZESNA. OKŁADKI OKOLONE OZDOBNĄ BORDIURĄ. GRZBIET PŁASKI Z EFEKGTOWNYMI ZŁOCENIAMI I SKROMNYMI TŁOCZENIAMI. WYKLEJKI Z PAPIERU MARMORYZOWANEGO, OBCIĘCI AKART MARMORYZOWANE. LUKSUSOWA OPRAWA NAWIĄZUJĄCA STYLISTYKĄ DO ZBYTKOWNMYCH OPRAW Z EPOKI.

STAN BDB-/ rdzawe plamki [foxing], EFEKTOWNA OPRAWA