INKUNABUŁ POLONIK 1495 - PEREGRYN Z OPOLA, pierwszy inkwizytor na ziemiach polskich

INKUNABUŁ POLONIK 1495 - PEREGRYN Z OPOLA

[Strassburg] : [Johann Grüninger], kolofon: 4. września 1495; k. 170 [w miejscu 171]; format 13,5x20cm

TWARDA OPRAWA PÓŁPERGAMINOWA NA DESCE Z EPOKI, NA GRZBIECIE PRAWDZIWE ZWIĘZY. PERGAMIN PRZETŁOCZONY.

Stan DB/ ubytek tylnej okładki vide foto, przednia przełamana wzdłuż łączenia materiałów [trzyma się na wyklejkach], zachował się tylko jeden fragment mosiężnych zapinek, tłoczenia na oprawie zatarte, drobne ślady owada na oprawie; karta tyt. w kopii [to jedyny brak kart inkunabułu!], dwie małe dziurki po owadzie w okolicy dolnego marginesu koncowych kart, nieliczne przebarwienia i zaplamienia kart, nieliczne marginalia rękopiśmienne z epoki [za wyjątkiem klońcowej karty i wyklejek], exlibris Biblioteki Franciszkoanów w Monachium], papier zdrowy, sztywny,

ogólnie DOBRZE UTRZYMANY INKUNABUŁ W GOTYCKIEJ OPRAWIE Z EPOKI, CO STANOWI OGROMNĄ RZADKOŚĆ! Druk niespotykany i nienotowany!

Peregryn z Opola, Peregrinus Oppoliensis, Peregrini de Opole (ur. ok. 1260 w Opolu, zm. ok. 1333, prawdopodobnie we Wrocławiu) – śląski dominikanin, kaznodzieja z przełomu XIII/XIV w., spowiednik księcia Władysława.

Przypuszczalnie był z pochodzenia Polakiem. W XIX w. poddano w wątpliwość polskie pochodzenie Peregryna. "Nauka niemiecka (R. Cruel, A. Linsenmayer, A. Fanz, E. Michael), w oparciu o kruche przesłanki dwóch głosów niemieckich w inkunabułach drukowanych w Niemczech, orzekła, że zbiór kazań Peregryna powstał w Niemczech, wobec czego i jego autor musi być Niemcem. Jak na nieszczęście, polscy naukowcy, zamast zbadać dogłębnie faktyczny stan  rzeczy, poszli bezkrytycznie za tą opinią. I tak Aleksander Brückner, przyjmując tezę Cruela, wyraził się o Peregrynie: „był to Niemiec śląski, rodem z Legnicy, którego mylnie za Polaka uważano"... Ale już w o kresie międzywojennym czeski uczony Bohumil Vydra, znalazłszy w jednym z rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, który zawierał kazania, podpis „Peregrini gente Poloni”, doszedł do przekonania, że Peregryn był polskim autorem kazań. Podobnie orzekł po wojnie Jerzy Kłoczowski. Zresztą i najstarsza tradycja zakonna opowiada się za polskością Peregryna. W rękopisach często figuruje znamienna wskazówka: „Polonus". W rękopisie lipskim z r. 1305 dopisano w późniejszym czasie: „Peregrinus Polonus", a austriacki z końca XIV w. nosi napis: „Peregrini Poloni sermones”. Za najbardziej autorytatywne przyjmuje Wolny zdanie Écharda: „Peregrinus Polonus ex ducatus Silesia eortus [...] virgravis et eruditus ".

To wszystko, słusznie, upoważniło autora do stwierdzenia, że Peregryn zawsze uchodził za Polaka, że dopiero wiek XIX zakwestionował jego przynależność narodową, i to wyłącznie w literaturze niemieckiej i polskiej".

Żródło: "Łaciński zbiór kazań Peregryna z Opola i ich związki z tzw. „Kazaniami gnieźnieńskimi”", w zbiorze:
„Średniowiecze. Studia o kulturze”, t.1, Jerzy Wolny, redaktor zbioru Julian Lewański.

Kształcił się najpierw w studium konwentualnym w Raciborzu, a następnie z całą pewnością na którymś z zachodnich uniwersytetów. W 1303 r. był przeorem konwentu św. Jakuba w Raciborzu, gdzie związał się z dworem Przemysława raciborskiego, a w 1305 r. klasztoru św. Wojciecha we Wrocławiu. Dwukrotny prowincjał dominikanów (1305–1312 i 1322–1327). W 1310 r. przewodniczył kapitule prowincjalnej dominikanów w Elblągu, która na prośbę ówczesnego papieża wyraziła swoją opinię o zakonie krzyżackim. W 1312 r. Peregryn uczestniczył w kapitule generalnej dominikanów w Carcassonne. W 1318 mianowany przez Jana XXII pierwszym inkwizytorem na ziemiach polskich. Urząd ten sprawował do 1327 kiedy z niego zrezygnował. Ostatnia wzmianka źródłowa o nim pochodzi z 1333, ale dokładna data śmierci nie jest znana.

"W bulli papieskiej z 1318 r. Peregrynus został określony „opoliensis”, co oczywiście nie musi oznaczać, iż urodził się w Opolu, ale zapewne gdzieś w naszym regionie. W tamtych czasach zakonnikami byli przeważnie synowie mieszkańców miast, ale znane są i przypadki wiejskiej proweniencji." Żródło: www.opole.pl

Najbardziej znany jest jako kaznodzieja.

Jego kazania Sermones de tempore et de sanctis – zbiór średniowiecznych kazań w języku łacińskim z przełomu XIII i XIV w., autorstwa Peregryna z Opola.

Kazania powstały prawdopodobnie w latach 1297-1304 podczas pobytu Peregryna w klasztorze dominikanów w Raciborzu. Zachowały się w licznych kopiach z XIV i XV w., co świadczy o ich popularności. Najważniejszym rękopisem kazań jest kodeks zawierający, oprócz łacińskich kazań Peregryna, również spisane po polsku Kazania gnieźnieńskie, wykazujące pewne związki z utworami Peregryna. Kazania Peregryna były też kopiowane i rozpowszechniane poza Polską, szczególnie w Czechach, Austrii, Niemczech i Szwajcarii. W latach 1474-1500 ukazały się siedmiokrotnie drukiem, a wznowiono je jeszcze w 1501 i 1505.

Zbiór kazań składał się z dwóch cyklów:

De tempore - 57 kazań
De sanctis - 64 kazania, w tym poświęcone świętym polskim: Wojciechowi, Stanisławowi i Jadwidze.
Typową cechą kazań Peregryna, świadczącą o przeznaczeniu nie tylko do lektury zakonnej, ale i wygłaszania wiernym, były wplecione liczne przykłady (exemplum), czyli krótkie opowieści pobudzające uwagę słuchaczy i kierujące ją ku przekazowi moralnemu, a skupiające się na problemach religijnych, społecznych i rodzinnych. W exemplach dominowały wątki eschatologiczne, związane ze śmiercią, karą ze grzechy, kuszeniem przez szatana (np. o mękach grzeszników w piekle, strąceniu pijanego do studni przez diabła, nawróceniu lichwiarza). Przykłady związane z zagadnieniami społecznymi bliskie były satyrze stanowej (np. o przekupnych sędziach, chciwym kanoniku, złych rycerzach), zaś przykłady odnoszące się do życia rodzinnego traktowały m.in. o złych córkach, które nie łożyły na utrzymanie starego ojca, lub dobrym wnuczku opiekującym się dziadkiem.

Product safety information
Manufacturer information