SZCZERBIC - PROMPTUARIUM STATUTORUM OMNIUM ET CONSTITUTIONUM REGNI POLONIAE wyd. 1604

SZCZERBIC Paweł [1552 - 30 marca 1609]

PROMPTUARIUM STATUTORUM OMNIUM ET CONSTITUTIONUM REGNI POLONIAE

Per Pavlvm Sczerbic Secretarium S. R. M. conscript? Cum Indice Rerum et Verborum copiosissimo singulari eiusdem Pavli Sczerbic studio & diligentia confecto Cvm Gratia & Privilegio S. R. M

BBrvnsbergae. Typis Georgij Schoenfels Anno. Domini. M.DC.IV. (1604),  357, [1], 25k. nlb. (index); format 19,5x29 cm

"Paweł Szczerbic w 1604 r. nawiązał do pracy Jakuba Przyłuskiego. Jego dzieło również zostało wydane po łacinie. Wybór języka tekstu może budzić zdziwienie,gdyż języki narodowe, w których tworzono już od drugiej połowy XVI wieku, stopniowo wypierały łacinę z piśmiennictwa, a praca Szczerbica powstała już na początku XVII stulecia. Tytuł pracy brzmiał Promptuarium statutorum omnium et constitutionum Regni Poloniae.

Materiał normatywny został podzielony na 6 ksiąg traktujących o prawie osobowym, sądowym i politycznym, organizacji sądów oraz procesie, przestępstwie, kwestiach wojennych, a także skarbowych." Źródło:Julia Picur, Uniwersytet Wrocławski, "O zbiorze Statuta y przywileje koronne z łacińskiego języka na polskie przełożone, nowym porządkiem zebrane, autorstwa Jana Herburta".

"Tu mówi, że podzielił swe dzieło secundum oeconomiam juris civilis in sex partes. Wyjątki z ustaw przytaczał, ut sensum legum exprimeret. Korzystał a Łaskiego, Przyłuskiego, Herburta, z Konstytucji Zygmuntów. Jego dzieło ma charakter Repertorii. Wydał je z woli królewskiej. Dat. Cracoviae, diebus Julii 1603.
Dalej idą wiersze 1) D. Hilchena Phaleucion... 2) i Epigrammat (bez podpisu). — Poczem na 7 stronach rozkład treści na sześć ksiąg a tych znowu na capita. — Wreszcie Notarum ad margines positarum explicatio.
W części pierwszej pomieścił przepisy z prawa polit.: a więc o królu, o sejmach, konstytucjach, o dygnitarzach, szlachcie, miastach, kmieciach, żydach, włóczęgach.
W cz. II przepisy o administracji skarbowej: o skarbie, drogach publ., podatkach, monecie i t. p., — Zarazem z prawa prywatnego: o władzy ojcowskiej, opiekunach, o posagach, spadkach, umowach, posiadaniu.
W cz. III: o sądach i o procesie.
W cz. IV: o przestępstwach i karach.
W cz. V: O wojnie.
W cz. VI: O ziemiach złączonych z Koroną (Litwa, Ruś, Prusy, Oświęcim, Kijów, Bełz, Podlasie, Wołyń, Inlanty).
Z wyjątkiem więc złączenia w jednej księdze tak obcych sobie materji, jak przepisy skarbowe i prawno prywatne, układ jest logiczny i przejrzysty. Przypomina układ Przyłuskiego.
Każda „pars” dzieli się na „capita”, a każdy „caput” składa się z krótko streszczonych przepisów, wyjętych ze źródeł wyżej wskazanych a na marginesie zaznaczonych. Zamiarem autora nie było dać zwodu prawnego, tylko rodzaj syst. podręcznika ułatwiającego szukanie w źródłach. Tą miarą trzeba dzieło mierzyć. Dodany na końcu obszerny index alfeb. jeszcze bardziej ułatwia orjentację.
Wielkim brakiem jest, że ustawy dawniejsze zna ze zbiorów (Łaski, Herburt) a tylko konstytucje Zygm. I, Z. Augusta i Zygm. III wedle officjalnych wydań. Ponieważ jednak na marginesie daje odsyłacze do wszystkich 4 zbiorów, z których korzysta (Łaski, Przył., Herb. polski i Herb. łac.) przeto czytelnik może skontrolować właściwe brzmienie, a nie jest zdany na brzmienie Przyłuskiego czy Herburta. — Jeśli przepis uległ abrogacji lub zmianie, zaznacza to: correctum postea, arrogatum est.
Janoc. II, 54. — Biegeleisen Dzieje lit. III, str. 272 podaje reprodukcję tytułu. — Kutrzeba Hist. źród. I, 261. — O rękopisach tej pracy (z datą 1592 i 1603) ob. niżej.
W manuskrypcie Ossol. nr 53 jest rękopis samego autora, obszerniejszy od druku(?)." Estreicher.

Rzadkie!

TWARDA OPRAWA PEŁNA SKÓRA Z EPOKI, GRZBIET ZE ZWIĘZAMI, SZYLDEM I ZŁOCENIAMI

Stan DB/ przetarcia grzbietu i narożników oprawy, brak k.tyt. i 7 k. nlb.przed tekstem, k. tyt.w rękopisie na przedniej ruchomej wyklejce, brak ost. k. indexu oraz 1k. erraty; ślady zalania, zapiski własn. i marginalia z epoki

Proweniencja: egzemplarz z księgozbioru Feliksa Wilhelma Wężyka - wpisy własn.

"Feliks Wilhelm Wężyk (1796-1863) był doktorem praw, bibliofilem i kolekcjonerem, właścicielem Mroczenia i Baranowa (Wielkopolska). W 1834 r. ożenił się z Katarzyną Lipską, z którą miał 7 dzieci. Zajmował się zarządzaniem dobrami rodzinnymi, a także działalnością polityczną, naukową i społeczno-oświatową (np. był posłem na sejm, członkiem wielu towarzystw naukowych, wygłaszał pogadanki, organizował wycieczki i festyny ludowe pod hasłem: Zgoda buduje – niezgoda rujnuje).