GROICKI- SPECULUM SAXONUM i inne 1-4 komplet

GROICKI Bartłomiej

PORZĄDEK SĄDÓW I SPRAW MIEJSKICH PRAWA MAJDEBURSKIEGO W KORONIE POLSKIEJ

RTYKUŁY PRAWA MAJDEBURSKIEGO
POSTĘPEK SĄDÓW OKOŁO KARANIA NA GARDLE
USTAWA PŁACEJ U SĄDÓW

TYTUŁY PRAWA MAJDEBURSKIEGO

OBRONA SIEROT I WDÓW

W serii Biblioteka dawnych polskich pisarzy-prawników t. 1-4.
Warszawa 1954, Wydawnictwo Prawniecz, str. XII, 258 [2] +IX, 236 [2]+VIII, 306 [2]+XVI, 344 [2]

TWARDA OPRAWA WYDAWNICZA PŁÓCIENNA Z TŁOCZENIAMI, OBWOLUTA

Bartłomiej Groicki (ur. w Rzeszowie w 1519 lub 1534 r.; zm. w 1605 r. w Krakowie, Encyklopedia Orgelbranda podaje lata 1519-1599) – mieszczanin krakowski, znawca praw stosowanych w państwie polskim (Speculo Saxonum, Iure Municipali, Statutu Koronnego) i za granicą (Constitutio Criminalis Carolina) oraz propagator i tłumacz tych praw z łaciny na język polski. Prawdopodobnie absolwent Akademii Krakowskiej – był w dobrych stosunkach z Decjuszem. Około 1550 roku był nauczycielem dzieci rajcy krakowskiego Erazma Bancka. W latach 1567-1573 pełnił funkcję pisarza w królewskiej komorze celnej Krakowa. Przed 1567 i od 1573 r. był pisarzem w Sądzie Wyższym Prawa Niemieckiego w Krakowie. Okresowo pełnił też funkcję podwójta. W wolnych chwilach przekładał poezję a być może pisał również własne wiersze. W 1559 r. wydał kancjonał Pieśni duchowne człowieka, gdzie oprócz własnych przekładów zamieścił utwory M. Reja oraz A. Trzecieskiego. Wiele pochodzących z tego kancjonału utworów, wykorzystano w późniejszym czasie w różnych protestanckich śpiewnikach. Sam kancjonał zaginął.
Dzieła prawnicze:

• Artykuły prawa majdeburskiego, które zowią Speculum Saxonum – pierwsza książka prawnicza drukowana w języku polskim, wydana w 1558 r. w oficynie Łazarza Andrysowicza. Polskie wydanie prawa magdeburskiego oparto na łacińskich wersjach Zwierciadła saskiego (Speculum Saxonum) oraz Weichbildu(Ius Municipale), do których to w poszczególnych artykułach dodano odnośniki. Groicki przetłumaczył, a właściwie przedstawił sens najważniejszych artykułów, wciąż aktualnych i wciąż będących w użyciu. Artykuły wycofane zastąpił tłumaczeniami obowiązującego w tym względzie, nadrzędnego prawa polskiego ze Statutu Koronnego (np. w kwestiach kar za uszkodzenia ciała i zabójstwa). Ponieważ, jak uważał, prawo magdeburskie niewystarczająco traktowało kwestię pożarów więc oprócz jego przepisów dotyczących karania za celowe wzniecenie pożaru, Groicki przedstawia prawo polskie określające powinności mieszkańców w kwestii ochrony przeciwpożarowej (kto czym się zajmuje, gdzie powinien być rezerwowy sprzęt gaśniczy, sposób powiadamiania i wiele innych spraw) co jest o tyle istotne, że sprawy pożarowe były rozpatrywane wg prawa polskiego.

• Ustawa płacej u sądów w prawie majdeburskim – wydana w oficynie Unglera taryfa opłat za czynności sądowe przygotowana przez Sąd Sześciu Miast i w 1547 r. zatwierdzona przez Zygmunta Starego. Ustawa płacej ... zawierała ponadto pierwszą w polskim języku rotę przysięgi prokuratorskiej.
• Porządek sądów i spraw miejskich prawa majdeburskiego w Koronie Polskiej książka wydana w 1559 r. w wydawnictwie Andrysowicza, zyskała wielką popularność i poczytność gdyż zawierała zestawienie przepisów postępowania sądowego. Porządek... składa się z 4 części:

1. traktuje o wszystkich uczestnikach sprawy, warunkach zostania sędzią, pisarzem, podaje też roty przysiąg uczestników sprawy
2. omawia różne typy sądów: burgrabski, sołtysi, wyłożony, potoczny, gościnny, gorący oraz za mężobójstwo
3. wyjaśnia zawiłości postępowania sądowego, różne praktyki założenia sprawy, zagajenia, zakończenia, odwołania, opłaty, sposoby egzekucji kar i zabezpieczenia (rękojmi)
4. jest o karaniu złoczyńców i złodziejów, cudzołożników oraz o stosowanych torturach.

• Postępek sądów około karania na gardle tłumaczenie wydane w 1559 r. na podstawie wydanego w 1532 r. Constitutio Criminalis Carolina, prawa zatwierdzonego przez cesarza Karola V i obowiązującego na terenie Cesarstwa niemieckiego. Groicki jako specjalista prawo to przetłumaczył i dostosował do warunków i przyzwyczajeń polskich. W odróżnieniu od niemieckiego oryginału, Groicki wyraźnie odradza pochopne stosowanie tortur podając 8 punktów, które należy brać pod uwagę jako przeciwwskazanie. Między innymi pisał : Bo wiele razów przygadza się, że drugi niecierpliwy, z strachu męki, a bólu, powie to, czego nigdy nie uczynił, i przyzna się ku temu, czego nie winien: i wiele tym obyczajem niewinnych potracono. Podobne ostrzeżenia przeszło 100 lat później kierował do sędziów Kazimierz Florian Czartoryski.

źródło: www.wikipedia.org

STAN BDB/ obwoluty nieco podniszczone