DZIENNIK JÓZEFA KOPCIA Brygadiera wojsk Polskich

Józef Kopeć urodził się 15 maja 1762 w powiecie pińskim. Pochodził z litewsko-ruskiego rodu herbu Lubicz. W roku 1774 wstąpił do wojska. Od roku 1778 służył w 2 Brygadzie Kawalerii Narodowej Wojsk Wielkiego Księstwa Litewskiego pod komendą Jerzego Kołłątaja, początkowo jako szeregowy, potem kolejno: podoficer, towarzysz, namiestnik, chorąży i podporucznik. W randze porucznika dowodził szwadronem kawalerii w wojnie polsko-rosyjskiej w 1792 r. Wziął udział w bitwie pod Dubienką. Po przystąpieniu króla do Targowicy, Kopeć wraz ze swą jednostką został zmuszony do złożenia przysięgi na wierność Katarzynie II i wcielony do armii rosyjskiej w randze majora.

Wewnątrz polskich jednostek wcielonych do armii carskiej dość szybko zawiązało się wiele spisków planujących zbrojne wystąpienie przeciw Rosji; Kopeć przystąpił do jednego z nich. Po wybuchu Insurekcji Kościuszkowskiej w 1794 r. oddział (brygada) Kopcia wraz z kilkoma innymi szwadronami, które się do niego przyłączyły, przedarł się spod Kijowa przez całą Ukrainę i linie rosyjskie na Wołyń, by dołączyć do oddziałów Kościuszki. W ślad za nim podążyło kilkanaście tysięcy Polaków z innych jednostek rosyjskich. Za ten czyn Kopeć 8 maja 1794 został awansowany do stopnia wicebrygadiera (obecnie pułkownika). Wkrótce potem został mianowany brygadierem.

Kopeć brał udział w wielu bitwach, m.in. pod Chełmem, w obronie Warszawy i pod Maciejowicami. W ostatniej bitwie został ciężko ranny i wzięty do niewoli. Nagrodzony złotą obrączką „Ojczyzna Obrońcy Swemu”. Kopeć został uwięziony w Kijowie, a następnie w klasztorze w Smoleńsku a carskim ukazem z 20 czerwca 1795 r. skazany za dezercję na zesłanie z przymusowym osiedleniem na Kamczatce. Przez ponad dwa lata zesłania zajmował się m.in. kolekcjonowaniem i opisywaniem kultury ludów dalekiej północy. Spisał też zeznania naocznych świadków buntu i brawurowej ucieczki z Kamczatki Beniowskiego. Ukazem cara Pawła I z 29 listopada 1796 r. Kopeć został zwolniony z zesłania.

Po powrocie do Polski mieszkał jako rezydent w Puławach u Czartoryskich, następnie u Radziwiłłów w Nieświeżu i w Porycku Tadeusza Czackiego. W końcu osiadł w rodzinnym majątku Luszniew na dzisiejszej Białorusi, gdzie założył rodzinę. Poświęcił się prowadzeniu majątku, pisaniu dzienników i działalności społecznej, m.in. w ramach lokalnej loży masońskiej. Około roku 1817 r. car Aleksander I oficjalnie awansował go do stopnia generała kawalerii i nadał mu Luszniew na 50 lat. Zmarł w swym majątku w roku 1833 i został pochowany w miejscowej kaplicy.

Brygadier Józef Kopeć trafił do niewoli rosyjskiej po bitwie maciejowickiej. Zesłano go aż na Kamczatkę. Ze względu na wysoką rangę wojskową traktowano go jak więźnia stanu. Jego pamiętnik, obok opisu przebiegu powstania kościuszkowskiego, daje obraz funkcjonowania machiny represji imperium carów, a także przedstawia życie ludów syberyjskich z okresu, gdy jeszcze żyły one w sposób nie skażony wpływami cywilizacji. Tło jego tułaczej odysei stanowią surowa przyroda i olbrzymie, nierozpoznane przestrzenie.


Oprawa twarda zadrukowana, format: A5, ilość stron: 300, Warszawa 2017
Format mapy w kolorze: 640/480 mm

Stan NOWA